Απάντηση στο «Κουτί της Πανδώρας» (εκπομπή της ΝΕΤ)
Φεβρουάριος 2011
Α. Άνοδος του Δείκτη
Η κυβέρνηση είχε προειδοποιήσει σαφώς τους πολίτες, όταν ανέβαινε ο δείκτης του Χρηματιστηρίου, για τους κινδύνους που υπάρχουν:
Γιάννος Παπαντωνίου, Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών
ΕΘΝΟΣ, 7.2.1999
«Οι φρενήρεις ρυθμοί του δεν συμβαδίζουν με την εξέλιξη των δεικτών, αφού οι Έλληνες επενδυτές δείχνουν μια υπερβολική βιασύνη να αποκομίσουν κέρδη χωρίς να λαμβάνουν υπόψη βασικά στοιχεία της λειτουργίας της κεφαλαιαγοράς. Εμείς, πρόσθεσε ο υπουργός, πιστεύουμε ότι το κλίμα είναι θετικό αλλά χρειάζεται προσοχή, σύνεση και μέτρο στις επιλογές των επενδυτών. Δεν θέλουμε να «θρηνήσουμε» θύματα, ούτε να δημιουργήσουμε ψευδείς εντυπώσεις ότι τα πάντα στο χρηματιστήριο κερδίζονται εν μια νυκτί».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 7.2.1999
Παράλληλα, ο υπουργός προειδοποίησε αυστηρά τις χιλιάδες των μικροεπενδυτών που αγοράζουν χαρτιά άνευ αντικρίσματος ακούγοντας αβάσιμες φήμες «να μην παρασύρονται από τον υπερβολικό ενθουσιασμό τους».
Υπογράμμισε, μάλιστα, με νόημα: «Σκεφτείτε τι αγοράζετε στη Σοφοκλέους, γιατί χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη λειτουργία των αγορών»!
Β. Απάντηση στις Κερδοσκοπικές Επιθέσεις
• Το 2000 άρχισε μια κερδοσκοπική επίθεση εναντίον του Χρηματιστηρίου πάνω στην οποία άρχισε να κτίζει μια πολιτική η ΝΔ. Δυστυχώς, το Χρηματιστήριο έγινε αντικείμενο κομματικής αντιδικίας. Βγήκε και αφίσα του ΠΑΣΟΚ που το εκθείαζε. Ο κίνδυνος που υπήρχε ήταν μέσα από την έντονη κομματικοποίηση και τις φήμες που κυκλοφορούσαν, να καταρρεύσει η εμπιστοσύνη, να υπάρξουν μαζικές πωλήσεις,να πέσει σε μια μέρα το Χρηματιστήριο στις 1000 μονάδες και να οδηγηθούν οι επενδυτές σε καταστροφή. Αυτόν τον κίνδυνο θέλαμε να αποτρέψουμε με τις δηλώσεις και ενέργειες στήριξης. Ανάλογη στήριξη σε περιόδους κερδοσκοπικών επιθέσεων παρέχεται από όλους τους Υπουργούς Οικονομίας και Διοικητές Κεντρικών Τραπεζών, όπως, για παράδειγμα, ο Α. Γκρίνσπαν στις ΗΠΑ. Η στήριξη συνέβαλε στη σταθεροποίηση του Χρηματιστηρίου. Ο Δείκτης έπεσε μετά από ένα χρόνο, το 2001, στο πλαίσιο της παγκόσμιας xρηματιστηριακής κρίσης, που έπληξε όλες ανεξαίρετα τις χώρες.
• Η αναφορά σε δήθεν κυβερνητική πρόβλεψη ανόδου του δείκτη στις «7000 μονάδες» είναι απόλυτα ανακριβής. Επαναλαμβάνεται, με δόλιο και συστηματικό τρόπο, και κινδυνεύει να περάσει ως «αλήθεια». Πρόκειται για μεγάλο ψέμα. Ποτέ δεν έγινε και δεν θα μπορούσε να έχει γίνει, από κανένα κυβερνητικό στέλεχος, παρόμοια δήλωση.
• Αντίθετα, ο κ. Κ. Καραμανλής, που μας κατηγορούσε για πολιτική εκμετάλλευση, στις παραμονές των εκλογών του 2000, σε συνέντευξή του στο MEGA, υποσχέθηκε ότι θα εγγυηθεί τη σταθερά ανοδική πορεία του Χρηματιστηρίου:
Κώστας Καραμανλής, Πρόεδρος της Ν.Δ.
MEGA, 22.3.2000
«η Νέα Δημοκρατία εγγυάται απόλυτα, ήδη από τις 10 Απριλίου για το Χρηματιστήριο, όχι μόνο τη σταθεροποίησή του, αλλά μια διαρκώς ανοδική πορεία».
Γ. Η Παγκόσμια Χρηματιστηριακή Κρίση
Η ΝΔ επένδυσε πολιτικά στην πτώση του Χρηματιστηρίου, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα. Η χρηματιστηριακή κρίση ήταν διεθνής και έπληξε όλες τις χώρες του κόσμου. Η άνοδος των τιμών του ελληνικού χρηματιστηρίου ήταν ανάλογη με την εξέλιξη των χρηματιστηριακών τιμών στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο Επίτροπος κ. Bolkestein, απαντώντας στις 17 Μαρτίου 2004 σε ερώτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ερώτηση 0105/04), αναφέρει: «Ο γενικός δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών παρουσίασε μείωση κατά 76% από το 1999 έως το 2003. Κατά την ίδια περίοδο, η μείωση ήταν 52% στο δείκτη FTSE 100 του Λονδίνου, 72% στο δείκτη Dax της Φρανκφούρτης, 65% στο δείκτη CAC 40 του Παρισιού και 56% στο δείκτη Mibtel του Μιλάνου».
Δ. Εγκλήματα του Χρηματιστηρίου
Οι εποπτικές αρχές εκπλήρωσαν πλήρως το καθήκον τους επί κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ για τον εντοπισμό των παραβάσεων της νομοθεσίας και την επιβολή των κυρώσεων. Από το 1997 έως το 2004, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εντόπισε, όπως αναφέρεται διεξοδικά στις ετήσιες Εκθέσεις της, 136 περιπτώσεις κατάχρησης εμπιστευτικών πληροφοριών και χειραγώγησης αγοράς και επέβαλε διοικητικά πρόστιμα συνολικού ύψους 52 εκατομμυρίων ευρώ. Όσον αφορά τις ποινικές κυρώσεις, 31 από τις υποθέσεις κατάχρησης αγοράς που ερεύνησε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς θεωρήθηκαν ότι είχαν ποινικό χαρακτήρα και παραπέμφθηκαν στον εισαγγελέα για την άσκηση ποινικής δίωξης. Στις υποθέσεις αυτές εμπλέκονταν άνω των 100 φυσικών προσώπων. Πολλές από τις υποθέσεις αυτές, που είχαν καταλήξει στο αρχείο, ανασύρθηκαν από την ίδια τη δικαιοσύνη, στο πλαίσιο της έρευνας για το παραδικαστικό κύκλωμα.
Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2011
Παρασκευή 4 Φεβρουαρίου 2011
Η Παγκοσμιοποίηση σε Κρίση
17 Ιανουαρίου 2011
Άρθρο για την εφημερίδα «Βήμα της Κυριακής»
Δεν υπήρχε, ίσως, καταλληλότερος αναλυτής των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία από τον Γκόρντον Μπράουν. Ως πρωθυπουργός της Βρετανίας και Πρόεδρος του G20, του οργανισμού των είκοσι ισχυρότερων οικονομιών του πλανήτη, είχε κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια υπέρβασης της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης της μεταπολεμικής περιόδου.
Το βιβλίο «Πέρα από το Κραχ: Ξεπερνώντας την Πρώτη Κρίση της Παγκοσμιοποίησης» περιγράφει τις δραματικές στιγμές κατάρρευσης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και τις αντιδράσεις των πολιτικών ηγεσιών. Αναδεικνύει τις οδυνηρές κοινωνικές συνέπειες που θα είχε η αποτυχία των προσπαθειών διάσωσης σε μια παγκοσμιοποιημένη διεθνή οικονομία καθώς και τη σημασία αυξημένου συντονισμού για την επίτευξη αποτελεσματικών λύσεων. Τέλος, μέσα από την αυστηρή κριτική του νεοφιλελευθέρου οικονομικού μοντέλου και της απληστίας που χαρακτηρίζει τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, υπογραμμίζει μιαν αλήθεια που πρώτος διατύπωσε πριν από δυόμιση αιώνες ο Άνταμ Σμιθ: αν η οικονομία δεν υπηρετεί ηθικές αξίες, λειτουργεί σε βάρος του κοινωνικού συνόλου.
Η βασική αιτία της παγκόσμιας κρίσης βρίσκεται στις τεράστιες ανισορροπίες των εμπορικών ισοζυγίων που επικράτησαν την τελευταία δεκαετία οδηγώντας σε αντίστοιχα τεράστιες μετακινήσεις κεφαλαίων. Φτωχές χώρες, και κυρίως η Κίνα, χρηματοδοτούσαν πλούσιες χώρες, όπως οι ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή αντανακλούσε το γεγονός ότι οι αναδυόμενες οικονομίες είχαν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα, ενώ οι αναπτυγμένες χώρες σώρευαν αυξανόμενα ελλείμματα. Οι ανισορροπίες οδήγησαν τα κεφάλαια να κινηθούν «σε λάθος κατεύθυνση», από τις φτωχές στις πλούσιες χώρες, αποσταθεροποιώντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα και προκαλώντας την οικονομική κρίση.
Η πλεονάζουσα αποταμίευση οδήγησε σε μείωση των επιτοκίων και ενθάρρυνε την αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων για τις επενδύσεις. Η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος επέτρεψε στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν επισφαλείς επενδύσεις, και να εφεύρουν αμφισβητούμενα νέα προϊόντα, όπως τα παράγωγα, διαχέοντας την κρίση σε όλο τον κόσμο. Οι φτωχότερες χώρες χρηματοδότησαν μια υπερκατανάλωση στις προηγμένες χώρες, οδηγώντας σε «φούσκες», ιδιαίτερα στο στεγαστικό τομέα, και στον κίνδυνο κατάρρευσης των τραπεζών.
Ο υπερδανεισμός και η υπερκατανάλωση διαμόρφωσαν ένα νέο οικονομικό μοντέλο, τον «καπιταλισμό χωρίς κεφάλαια». Επενδυτές και καταναλωτές στις προηγμένες χώρες πραγματοποιούσαν δαπάνες χωρίς επαρκείς πόρους, και οι τράπεζες δάνειζαν χωρίς επαρκή κεφάλαια.
Η αποτροπή της κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος επέβαλλε την ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών. Υπήρχαν δύο προσεγγίσεις: Η φιλελεύθερη, του Προέδρου Μπους, που περιοριζόταν στην αντικατάσταση των «τοξικών» προϊόντων που διέθεταν οι τράπεζες, και η άμεση κεφαλαιοποίηση με πρόσκαιρη κρατικοποίηση των υπερχρεωμένων τραπεζών, και παράλληλη καθιέρωση αυστηρότερων ρυθμίσεων και ελέγχων, όπως εισηγήθηκε ο Μπράουν. Η επικράτηση της δεύτερης προσέγγισης εξασφάλισε τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας. Όπως φάνηκε με τη Λήμαν Μπράδερς, καταρρεύσεις τραπεζών μπορούν να αποσταθεροποιήσουν το σύστημα στο σύνολό του.
Κρίσιμη σημασία είχε η στήριξη της παγκόσμιας ζήτησης, που είχε καμφθεί από το συνδυασμό χρεοκοπίας και υπερχρέωσης τραπεζών, επενδυτών και καταναλωτών. Ο Γκόρντον Μπράουν, ως Πρόεδρος του G20, συντόνισε την εφαρμογή επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, με αύξηση δαπανών και μείωση φόρων, ώστε να αποτραπεί η επιδείνωση της ύφεσης και η αύξηση της ανεργίας.
Ο συντονισμός των πολιτικών απέδωσε. Η κρίση δεν έχει τελειώσει, αλλά είχε μικρότερη διάρκεια από ό,τι αναμενόταν και, ήδη, η παγκόσμια οικονομία έχει εισέλθει σε μια διαδικασία αργής, σταδιακής ανάκαμψης.
Κεντρικό μήνυμα του βιβλίου είναι η ανάγκη συνέχισης της δημοσιονομικής στήριξης της ζήτησης από τις χώρες που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρέους, και η προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι ο αυξημένος διεθνής συντονισμός και συνεργασία. Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις.
Κυρίως, όμως, το μήνυμα είναι ηθικό. Μια καλή οικονομία είναι εκείνη όπου η ευημερία διαχέεται σε όλους, και όχι μόνο σε όσους ήδη ευημερούν, και μια καλή κοινωνία είναι εκείνη όπου η τύχη ευνοεί περισσότερους από τους λίγους τυχερούς.
Με τον Γκόρντον Μπράουν βρεθήκαμε στο Συμβούλιο ΕΚΟΦΙΝ στις Βρυξέλλες στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90. Μας συνδέουν κοινές αντιλήψεις για την οικονομία και την πολιτική. Εκτιμώ ιδιαίτερα τη σκέψη και τις ικανότητές του. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Βρετανίας για τρία κρίσιμα χρόνια, με μεγάλη επιτυχία. Δεν κέρδισε, όμως, ως αρχηγός του Εργατικού κόμματος, εκλογές. Ενώ διαθέτει τεράστια πνευματικά προσόντα, υστερεί σε σύγκριση με τον προκάτοχό του Τόνυ Μπλερ, που επικράτησε σε τρεις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις, σε ότι αφορά το πολιτικό αισθητήριο και την επικοινωνία με την κοινή γνώμη. Ο Μπράουν έχασε από τη σύγκριση. Δεν είναι βέβαιο ότι κέρδισε η πολιτική.
-Γιάννος Παπαντωνίου
Άρθρο για την εφημερίδα «Βήμα της Κυριακής»
Δεν υπήρχε, ίσως, καταλληλότερος αναλυτής των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία από τον Γκόρντον Μπράουν. Ως πρωθυπουργός της Βρετανίας και Πρόεδρος του G20, του οργανισμού των είκοσι ισχυρότερων οικονομιών του πλανήτη, είχε κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια υπέρβασης της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης της μεταπολεμικής περιόδου.
Το βιβλίο «Πέρα από το Κραχ: Ξεπερνώντας την Πρώτη Κρίση της Παγκοσμιοποίησης» περιγράφει τις δραματικές στιγμές κατάρρευσης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και τις αντιδράσεις των πολιτικών ηγεσιών. Αναδεικνύει τις οδυνηρές κοινωνικές συνέπειες που θα είχε η αποτυχία των προσπαθειών διάσωσης σε μια παγκοσμιοποιημένη διεθνή οικονομία καθώς και τη σημασία αυξημένου συντονισμού για την επίτευξη αποτελεσματικών λύσεων. Τέλος, μέσα από την αυστηρή κριτική του νεοφιλελευθέρου οικονομικού μοντέλου και της απληστίας που χαρακτηρίζει τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, υπογραμμίζει μιαν αλήθεια που πρώτος διατύπωσε πριν από δυόμιση αιώνες ο Άνταμ Σμιθ: αν η οικονομία δεν υπηρετεί ηθικές αξίες, λειτουργεί σε βάρος του κοινωνικού συνόλου.
Η βασική αιτία της παγκόσμιας κρίσης βρίσκεται στις τεράστιες ανισορροπίες των εμπορικών ισοζυγίων που επικράτησαν την τελευταία δεκαετία οδηγώντας σε αντίστοιχα τεράστιες μετακινήσεις κεφαλαίων. Φτωχές χώρες, και κυρίως η Κίνα, χρηματοδοτούσαν πλούσιες χώρες, όπως οι ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή αντανακλούσε το γεγονός ότι οι αναδυόμενες οικονομίες είχαν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα, ενώ οι αναπτυγμένες χώρες σώρευαν αυξανόμενα ελλείμματα. Οι ανισορροπίες οδήγησαν τα κεφάλαια να κινηθούν «σε λάθος κατεύθυνση», από τις φτωχές στις πλούσιες χώρες, αποσταθεροποιώντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα και προκαλώντας την οικονομική κρίση.
Η πλεονάζουσα αποταμίευση οδήγησε σε μείωση των επιτοκίων και ενθάρρυνε την αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων για τις επενδύσεις. Η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος επέτρεψε στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν επισφαλείς επενδύσεις, και να εφεύρουν αμφισβητούμενα νέα προϊόντα, όπως τα παράγωγα, διαχέοντας την κρίση σε όλο τον κόσμο. Οι φτωχότερες χώρες χρηματοδότησαν μια υπερκατανάλωση στις προηγμένες χώρες, οδηγώντας σε «φούσκες», ιδιαίτερα στο στεγαστικό τομέα, και στον κίνδυνο κατάρρευσης των τραπεζών.
Ο υπερδανεισμός και η υπερκατανάλωση διαμόρφωσαν ένα νέο οικονομικό μοντέλο, τον «καπιταλισμό χωρίς κεφάλαια». Επενδυτές και καταναλωτές στις προηγμένες χώρες πραγματοποιούσαν δαπάνες χωρίς επαρκείς πόρους, και οι τράπεζες δάνειζαν χωρίς επαρκή κεφάλαια.
Η αποτροπή της κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος επέβαλλε την ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών. Υπήρχαν δύο προσεγγίσεις: Η φιλελεύθερη, του Προέδρου Μπους, που περιοριζόταν στην αντικατάσταση των «τοξικών» προϊόντων που διέθεταν οι τράπεζες, και η άμεση κεφαλαιοποίηση με πρόσκαιρη κρατικοποίηση των υπερχρεωμένων τραπεζών, και παράλληλη καθιέρωση αυστηρότερων ρυθμίσεων και ελέγχων, όπως εισηγήθηκε ο Μπράουν. Η επικράτηση της δεύτερης προσέγγισης εξασφάλισε τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας. Όπως φάνηκε με τη Λήμαν Μπράδερς, καταρρεύσεις τραπεζών μπορούν να αποσταθεροποιήσουν το σύστημα στο σύνολό του.
Κρίσιμη σημασία είχε η στήριξη της παγκόσμιας ζήτησης, που είχε καμφθεί από το συνδυασμό χρεοκοπίας και υπερχρέωσης τραπεζών, επενδυτών και καταναλωτών. Ο Γκόρντον Μπράουν, ως Πρόεδρος του G20, συντόνισε την εφαρμογή επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, με αύξηση δαπανών και μείωση φόρων, ώστε να αποτραπεί η επιδείνωση της ύφεσης και η αύξηση της ανεργίας.
Ο συντονισμός των πολιτικών απέδωσε. Η κρίση δεν έχει τελειώσει, αλλά είχε μικρότερη διάρκεια από ό,τι αναμενόταν και, ήδη, η παγκόσμια οικονομία έχει εισέλθει σε μια διαδικασία αργής, σταδιακής ανάκαμψης.
Κεντρικό μήνυμα του βιβλίου είναι η ανάγκη συνέχισης της δημοσιονομικής στήριξης της ζήτησης από τις χώρες που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρέους, και η προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι ο αυξημένος διεθνής συντονισμός και συνεργασία. Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις.
Κυρίως, όμως, το μήνυμα είναι ηθικό. Μια καλή οικονομία είναι εκείνη όπου η ευημερία διαχέεται σε όλους, και όχι μόνο σε όσους ήδη ευημερούν, και μια καλή κοινωνία είναι εκείνη όπου η τύχη ευνοεί περισσότερους από τους λίγους τυχερούς.
Με τον Γκόρντον Μπράουν βρεθήκαμε στο Συμβούλιο ΕΚΟΦΙΝ στις Βρυξέλλες στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90. Μας συνδέουν κοινές αντιλήψεις για την οικονομία και την πολιτική. Εκτιμώ ιδιαίτερα τη σκέψη και τις ικανότητές του. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Βρετανίας για τρία κρίσιμα χρόνια, με μεγάλη επιτυχία. Δεν κέρδισε, όμως, ως αρχηγός του Εργατικού κόμματος, εκλογές. Ενώ διαθέτει τεράστια πνευματικά προσόντα, υστερεί σε σύγκριση με τον προκάτοχό του Τόνυ Μπλερ, που επικράτησε σε τρεις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις, σε ότι αφορά το πολιτικό αισθητήριο και την επικοινωνία με την κοινή γνώμη. Ο Μπράουν έχασε από τη σύγκριση. Δεν είναι βέβαιο ότι κέρδισε η πολιτική.
-Γιάννος Παπαντωνίου
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)